GAPS DİYETİ NEDİR?
GAPS diyeti, son dönemin en popüler eliminasyon diyetlerinden biridir. “Gut And Psychology / Physiology Syndrome” kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Bağırsaklar ve besin arasındaki ilişkiye dayalı bir diyet şeklidir. GAPS diyetinde amaç; bozulan bakteri dengesini düzeltmek, sızıntılı bağırsak duvarını ve bağırsak epitel dokusunu iyileştirmek ve vücutta biriken toksik madde miktarının düşürülmesini sağlar. Probiyotik desteği ve bağırsak florasını destekleyen besinler kullanılır.
GAPS diyeti, 3 ana bölümden oluşur. Diyetten patojen bakterileri besleyen, nörotoksin üreten besinler ve işlenmiş gıdalar çıkartılır. Fermente yiyecekler ve probiyotik kaynaklarından yararlanılır.
GAPS DİYETİNİ KİMLER UYGULAMALI?
Bu diyet Dr. Natasha Campbell-McBride tarafından tasarlanmıştır. Teoriye göre insan beynini etkileyen birçok sorun sızdıran bağırsak sendromu (Leaky Gut Syndrome ) dolayısıyla görülmektedir. Geçirgenliği artmış bağırsaklar, çeşitli kimyasalların ve bakterilerin kan dolaşımına kolayca geçmesine neden olur. Bu tehlikeli madde veya mikroorganizmalar kan dolaşımına girdiklerinde beyin fonksiyonları ve gelişimi olumsuz etkilenebilir ve otizm gibi rahatsızlıkların görülmesine sebebiyet verir.
Diyet genellikle çocuklarda uygulanır. Ayrıca besin intoleransı veya alerjisi olan çocuklarda da bu durumların ortadan kaldırılması için işe yarayacağı iddia edilir.
Şizofreni, epilepsi, anksiyete, bipolar bozukluk, panik atak, öfke ve uyku problemleri gibi birçok sağlık problemlerinin tedavisinde de kullanılabilir. GAPS diyeti uygulanan birçok hastada tedavi sürecinden sonraki dönemde diyabet, gastrit, ülser, reflü, migren, anemi, sedef ve egzama gibi cilt hastalıklarının da geçtiği görülmüştür.
GAPS diyetini zayıflatmaktan çok, tedavi edici olarak değerlendirilir. Bununla birlikte bağırsak florası düzelen bireyin vücut kompozisyonu da düzelmeye başlamakta ve diyetin enerji kısıtlaması kilo vermeyi olumlu yönde etkileyebileceği ileri sürülür.
*İddialarını destekleyecek yeterince çalışma bulunmadığından birçok sağlık profesyoneli GAPS diyeti konusunda kesin bir öneri veya yargıda bulunmuyor.
*GAPS diyeti uygulamayı düşünülüyorsa mutlaka bu konuda uzman bir diyetisyenin kontrolünde ilerlenmeli.
GAPS DİYETİNİN OLASI FAYDALARI NELERDİR?
- Bağırsakların ve sindirim sisteminin sağlığına yöneliktir. Bağırsak florasındaki bakteri dengesini sağlamayı hedefler.
- İnce bağırsak duvarındaki hasarı ve geçirgenliği iyileştirerek; toksinlerin, sindirilmeyen besinlerin, ağır metallerin, böcek ilacı gibi kimyasalların, katkı maddelerinin bağırsak çeperinden kana geçişini engeller.
- Bağırsak geçirgenliğinden kaynaklanan gıda intoleransları ortadan kalkar; beynin, bedenin, bütün organların ve dokuların hasar görmesi engellenmiş olur.
- Detoksifikasyon yöntemleri ve yaşam tarzı değişiklikleriyle hem var olan toksinlerden vücudu arındırmak, hem de yeni toksin girişinden vücudu korur.
GAPS DİYETİNİN OLASI ZARARLARI NELERDİR?
- GAPS diyeti birçok besinin çıkarılmasını gerektiren oldukça kısıtlı bir diyettir. GAPS diyeti yemek tarifleri ve GAPS diyeti örnek menü seçenekleri olsa da uzun süren diyet protokolü zorlayıcı olabilir.
- Kısıtlanan besinlerde bulunan besin öğeleri kaybı yerine koyulamayabilir.
- Bu diyette malnutrisyonla karşı karşıya kalınabilir. Özellikle hızla büyüyen ve besin öğesi ihtiyacı fazla olan çocuklar için bu durum çok ciddi olabilir.
- Bazı sağlık otoriteleri de yüksek miktarda kemik suyu tüketiminin kurşun zehirlenmesine neden olabileceği öne sürülür.
GAPS DİYETİ HANGİ BESİNLERİ İÇERİYOR?
Yoğurt, kefir, fermente sebze, fermente sebze suyu gibi yiyecek ve içecekler; bağırsak florasına ihtiyacı olan probiyotikleri sağlar. GAPS Tedavi Protokolünün uygulanması süresince, probiyotik gıdalarla bağırsak florasındaki bakteri dengesi yeniden kurulur.
GAPS DİYETİNDE BULUNMASI GEREKEN BESİNLER
- Et ve balık: Et ve balık ürünleri proteinden zengin besinlerdir ve her bireyin beslenme programında yer almalıdır. GAPS araştırmacılarına göre et ve kemik suyu sindirime yardımcı olduğu için beslenme programında bulunması gereken besinlerdir.
- Yumurta: Kaliteli protein kaynağı olan yumurta; özellikle sarısının çinko, magnezyum, yağ asitleri ve aminoasitlerden zengin olmasından dolayı diyet programında yer alır.
- Süt ve süt ürünleri: Bu diyet programında laktoz içermeyen süt ürünleri yer alıyor. Bu yüzden yoğurt, ekşi maya ve doğal peynirler tüketilebilir. Süt ise; laktoz ve süt proteini olan kazein içeriğinden dolayı diyette bulunmuyor.
- Nişastasız taze sebzeler: Diyetin aşamalarına uygun olarak pişmiş, çiğ, salata ve fermente şekilde tüketilebilir. Kabak, patlıcan, brokoli, karalahana, enginar, pancar, sarımsak, soğan, ıspanak gibi besinler nişastasız sebzelerdir.
- Meyve: Bütün meyveler taze, pişmiş, çiğ olarak tüketilebilir.
- Kurubaklagiller: Fasulye, lima fasulyesi ve mercimek dışındaki kurubaklagil çeşitleri nişastalıdır ve GAPS diyet programında yer almamalıdır.
GAPS DİYETİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
GAPS diyet programında buğday, arpa, çavdar, kuskus, kinoa, karabuğday, yulaf, bulgur, pirinç gibi hiçbir tahıl ürünü bulunmamalıdır.
GAPS diyet planı zayıflama amacı ile değil, tedavi amaçlı uygulanan bir programdır. Bu yüzden bu alanda bilgi sahibi olan uzman kişiler tarafından kontrollü bir şekilde uygulanması gerekiyor.
GAPS beslenme programı, tahılların, pastörize sütün, nişastalı ve rafine edilmiş karbonhidratların beslenme düzenininden çıkarılmasını gerekiyor.
GAPS DİYETİ ÖRNEK LİSTE
Kahvaltı
Zencefil veya nane çayı
1-2 adet yumurta
1-2 dilim ev yapımı glutensiz ekmek
Öğle/Akşam
1 su bardağı ilikli kemik suyu
1 tabak nişastasız taze sebzelerle yapılmış et/balık/tavuk yemeği
3-4 yemek kaşığı ev yapımı yoğurt
Ev yapımı turşu
Ara Öğünler
Kefir veya ev yapımı yoğurt
1 porsiyon meyve
YAZI: Dr. Dyt. Gamze Şanlı Ak
