SÜPER TAŞIYICILAR HAKKINDA BİLMENİZ GEREKEN HER ŞEY

‘Süper Taşıyıcı’ olmak ne anlama geliyor?

ALYA BARUTOĞLU ALYA BARUTOĞLU 25 Mart 2020
SÜPER TAŞIYICILAR HAKKINDA BİLMENİZ GEREKEN HER ŞEY Getty Images

Corona virüs pandemiğinde dikkat çeken unsurlardan biri ‘süper taşıyıcılar.’ Güney Kore ve İngiltere gibi ülkelerde yayınlanan haberlerde, tek bir kişinin binlerce insana virüs bulaştırdığı söyleniyor. İngiltere’de ortaya çıkan haberlerde, ilk vakanın 7 kişiye virüs bulaştırdığı ve 3. Vakanın ise seyahat eden bir iş adamı olduğu belirtildi. Singapur’da virüs kaptığı düşünülen iş adamı, Fransa’ya, İsviçre’ye ve sonrasında İngiltere’ye gelerek en az 11 kişiyi enfekte ettiği konuşuluyor. İnsandan insana bulaştığı bilinen Corona Virüs (Covid-19) neredeyse 400 bin insanda görülerek, 17 binin üzerinde insanın ölümüne sebep oldu.

Kronik hastalığı olan ve bağışıklık sistemi güçsüz olan insanların ağır geçirdiği Corona virüs salgının bu kadar kısa sürede bu kadar fazla yayılmasının açıklaması ‘süper taşıyıcılar’ olarak yapılıyor. Henüz bilimsel bir açıklaması olmamasına rağmen tarihte sıkça kullanılan ‘süper taşıyıcı’ terimi tek bir insanın normalden çok daha fazla insanı enfekte etmesi anlamına geliyor. Çoğu zaman semptomlara fark etmeyen ‘süper taşıyıcılar’ normal hayatlarına devam ederek, iletişimde bulundukları insanlara virüs taşıyorlar. 

Süper taşıyıcıları tespit etmek pek mümkün olmasa da bazı örnekler, süper taşıyıcıların varlığını kanıtlıyor. Siz, çevrenizdekiler, iş arkadaşlarınız veya her gün gittiğiniz kafedeki barista süper taşıyıcı olabilir. Süper taşıyıcıları ayırt etmek için büyülü gözlüklerimiz olmadığı için Corona virüsün hızla yayılmasını önlemek için yapılabilecek tek bir şey var: Evde kalmak! Kendinizin, çevrenizin ve yanınızdan geçtiğiniz insanların sağlığını riske atmamak için çözüm, sosyal izolasyon. Aşağıda son günlerin popüler terimi ‘süper taşıyıcılar’ hakkında bilmeniz gereken şeyleri görebilirsiniz…

SÜPER TAŞIYICI NE DEMEK?

‘Süper Taşıyıcı’ terimi oldukça geniş bir skalaya sahip. Tam olarak bilimsel bir tanımı olmayan ‘süper taşıyıcı’ bir hastanın normalden daha fazla insana virüs bulaştırması anlamına geliyor. Bir insanın hastalık bulaştırabileceği normal ortalama 2 veya 3 iken, süper taşıyıcılar bu sayıdan çok daha fazla insana hastalık bulaştırıyorlar. Virüs veya enfeksiyon yayma konusunda herkes eşit değil. Aslına bakacak olursak son 20 senedir ’20/80 kuralı’ adında bir şey var. Bu da insanların 5’te 1’inin virüs yaymakta çok daha fazla etkin olduğu anlamına geliyor. 

BİR İNSAN NASIL SÜPER TAŞIYICI OLUYOR?

Süper taşıyıcılık konusunda birçok teori var ve maalesef tek bir cevap yok. Birçok uzman virüs taşıma oranlarının bağışıklık sistemine dayandığına inanıyor. Süper taşıyıcılar virüsten fazla etkilenmezken, semptomları hissetmiyorlar ve virüsü başka insanlara bulaştırıyorlar. Bunun sebebi birçok faktöre dayanabiliyor: virüsün bedende yüksek bir oranda bulunması veya birden fazla patojen tarafından enfekte olmak. Kesin olan tek bir şey var, o da süper taşıyıcıları ayrıt edememek! 

Bazı insanlar günlük hayatlarında daha az insanlar iletişimde bulunurken bazıları ise işleri gereği, yaşadıkları yer gereği çok daha fazla insan ile iletişimde bulunuyorlar. Birçok grip salgınının okullarda yayılmasının sebebi ise çocukların okullarında çok daha fazla kişiyle iletişimde olarak virüsün ailelere yayılmasına sebep olmaları. 

YENİ CORONA VİRÜSTE SÜPER TAŞIYICILAR VAR MI?

Verilere ve logaritmik olarak artan sayılara bakacak olursak, yeni Corona Virüste ‘süper taşıyıcıların’ olduğunu söyleyebiliriz. Hem Güney Kore’nin 31. Vakasında hem de İngiltere’nin 3. Vakasında görüldüğü üzere tek bir kişi binlerce insana virüs yayabiliyor. Semptomların belirsiz olması ile kendini iyi hisseden insanlar, sokağa çıkmaya devam ederek, kalabalık ortamlara girerek ve seyahat ederek, virüsü birçok insana bulaştırabiliyorlar. 

SÜPER TAŞIYICILAR VARKEN CORONA VİRÜS NASIL DURDURULACAK?

Corona virüste süper taşıyıcı olması şaşırtıcı değil. Zaten hızlı yayıldığı bilinen Corona virüs, süper taşıyıcılar ile çok daha fazla mesafe kat ediyor. Bu nedenle her hastanın iletişimde bulunduğu tüm insanları hatırlaması zor olabilir. Hastalığın seyrini değiştirebilecek olan süper taşıyıcıları belirleyemeyeceğimiz için yapabileceğimiz en önemli şey evde kalarak, kalabalık ortamlardan uzak durmak. Sonuç olarak siz de, farkında olmadan, bir süper taşıyıcı olabilirsiniz!

SÜPER TAŞIYICILAR BAŞKA HASTALIKLARDA GÖRÜLÜYOR MU?

Evet! Süper taşıyıcıların ilk belgeleri 1900’lerin başına kadar dayanıyor. Kendisinde hiç semptom olmamasına rağmen İrlandalı aşçı Mary Mallon’un 51 kişiye tifo yaydığı eski medikal kayıtlarda görülüyor. 1998’de Finlandiya’da bir lisede tek bir öğrenci aralarında 8 kişinin aşı olmasına rağmen 22 kişiye kızamık bulaştırmıştı. Bunun yanı sıra 2002-03 SARS salgınında Singapur’daki ‘süper taşıyıcıların’ kişi başı 10 insana virüs bulaştırdığı düşünülüyor. Aynı şekilde 2015’te Orta Doğu’daki MERS salgınında tek bir hastanın 82 kişiye virüs yaydığı belirtiliyor. Bir başka örnek ise Batı Afrika’da görülen Ebola salgını, hastaların %61’inin hastalığı sadece hastaların %3’ünden kaptıkları belirtiliyor. 

SÜPER TAŞIYICILARIN SUÇU VAR MI?

Tarihe bakacak olursak daha önce de bahsettiğimiz İrlandalı aşçı Mary Mallon (1869-1938) ‘Tifo Mary’ olarak anılıyor. Kendisinde hiç semptom olmadığı için hastalığını fark etmeyen Mallon, birçok insana tifo bulaştırarak medikal tarihe bir ‘Süper Taşıyıcı’ olarak geçti. Mallon, bunun sonucunda yıllarca sürgünde kalan ve zorla karantina altına alındı. Ancak gerçekçi olarak bakacak olursak, süper taşıyıcıların suçu yok çünkü bedenlerindeki enfeksiyonun veya virüsün farkında değiller. Yapılabilecek en mantıklı şey tarihte olanlardan ve günümüzden ders çıkararak tedbir almak. Etrafınızda, çalıştığınız yerde, veya kendiniz bir süper taşıyıcı olabilirsiniz… Fark etmeden bir sürü insanın hastalığının sebebi olmak yerine sosyal izolasyon ile olabilecek en iyi önlemi alabilirsiniz.

 

Corona virüse yakalanma korkusu mu yaşıyorsunuz? 



SON HABERLER

Dergide Bu Ay

ELLE Mart Sayısı Çıktı!

ELLE Mart Sayısı Çıktı!

Baharı Hande Erçel ile karşılıyoruz.

BU SAYIDA NELER VAR?

E-Bülten Aboneliği

E-bültenimize şimdi abone olun,
magazin dünyasındaki tüm gelişmelerden anında haberiniz olsun.