Şiddetine göre büyük afetler, anı ve beklenmedik şekilde gerçekleşir. Deprem felaketine maruz kalan kişilerin bazılarında duygusal sorunlar ortaya çıkabilir. Empati, anlama ve duyarlılık yoluyla afetten etkilenenlere psikolojik destek vermek çok önemlidir.
Depreme Karşı Verilebilecek Olası Tepkiler
Felaketi yaşayan yetişkin bireyler, depremden hemen sonra duygusal olarak geçici bir şok yaşayabilir, kaygı, korku, öfke, suçluluk, ağlama, depresif duygu durumu, yas, çaresizlik hissedilebilir. Bazıları donup kalabilir, hayattan kopmuş uyuşmuş hatta olayın hiç olmamış olduğunu düşünebilir.
Kafa karışıklığı yaşanabilir. Zihinsel olarak, kişiler, gününü, saatini, nerede olduğunu bilemeyebilir ve dikkat toplayamama, unutkanlık gibi sorunlar yaşayabilirler.
Fiziksel olarak uyuma güçlüğü, bedensel ağrı, yorgunluk, bulantı, kalp atışlarında düzensizlik, tedirginlik, iştah kaybı, titreme, ani irkilmeler gibi sıkıntılar yaşanabilir.
Sosyal olarak, ikili ilişkilerde sorunlar yaşanabilir. Güvensizlik, huzursuzluk, insanlardan uzaklaşma, terk edilmiş gibi hissetme, tepkisizlik, konuşmama, suçlayıcı olma gibi sorunlar da ortaya çıkabilir.
Doğal afet yaşayan birçok insan bahsettiğimiz özet tepkileri gösterebilirler. Kısa bir süre sonra bazıları ise bunlardan büyük ölçüde kurtulurlar. Kişilerin bir kısmı ise travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, kaygı bozukluğu belirtileri gösterebilirler.
Örneğin, ani öfke patlamaları, panik hali, huzursuzluk, çaresizlik hissi, takıntılı düşünce hali. Kendini değersiz hissetme, umutsuzluk, yaşama isteğinin azalması, ruhsal çökkünlük hali yaşayabilir. Kendilerini sanki bir rüyadaymış gibi hissedebilir, yaşadıkları olayları hatırlayamayabilir veya anılarından kurtulmak için alkol ve benzeri maddelere yönelmek isteyebilirler ve boşlukta, duygusuz, donmuş hissedebilirler.
Şu anda çok normal olan duygu durum halleri, uzun süreli stres tepkileri gösterenler, günlük yaşam işlevlerini yerine getirmeyenler, kendileri ve başkaları için tehlike oluşturanlar daha sonraki haftalarda devam ediyorsa, sizlere yardım edecek profesyoneller ve kurumların olduğunu unutmayın. Yalnız değilsiniz.
Deprem Bölgesinde Uzakta Olan Kişiler Ruh ve Zihin Sağlığını Koruyabilmek İçin Neler Yapabilir?
Gündelik hayatımıza dönmek için kendimize biraz zaman vermeliyiz. Temel ihtiyaçlarımızı karşılıyor olabilmemiz bile suçlu hissetmemize neden olabilir. Ancak bize ihtiyacı olan ailemize, kişilere fayda sağlamak istiyorsak sağlığımıza dikkat etmeliyiz. Düzenli beslenme ve yeterince uyku çok önemlidir. Günlük tükettiğinizden daha fazla kafeinli, asitli içecekleri, nikotin ve şekeri tüketmeyin. Bunlar yaşadığınız stresi ve kaygıyı arttırır.
Fiziksel sağlığımız ve ruh sağlığımız birbiriyle bağlantılıdır, spor yapın. Vücuttaki kas gerginliğini azaltmak ve ana odaklanabilmek için meditasyon yapabilir; esneme hareketleri, nefes egzersizleri, yoga, qigong yapmayı deneyebilirsiniz. Kendimize iyi bakmalıyız. Kişisel bakımımızı devam ettirmeliyiz.
Ailenizle, sevdiklerinizle iletişimde kalın.
Medya ya da sosyal medya üzerinden deprem sonrası neler olduğunu öğrenmek isteriz. Ancak depremle ilgili haberleri aşırı şekilde takip etmek, sürekli tekrarlayan deprem görüntülerini izlemek, fazla odaklanmak duygu durumumuzu daha da sarsabilir.
Asgari düzeyde kendimize iyi gelecek şeyler yapmaya, rutinlerimize devam etmeye özen göstermeli, ruh sağlığımızı korumaya gayret etmeliyiz.
Önümüzde uzun bir süreç var. Önce kendimiz iyi olmalıyız ki bize ihtiyacı olanlara destek olabilelim.
Yazı: Uzman Psikolog Buket Kamış
