FETİŞİST MODA

Moda mı fetişizmi, fetişizm mi modayı şekillendiriyor?

ELLE ONLINE ELLE ONLINE 06 Ağustos 2013
FETİŞİST MODA
İğneler saplanmış vudu bebeklerinden dini ritüellere, lateks kedi-kadın kıyafetlerinden yüksek topuklu stilettolara, pırıltılı akıllı telefonlara kırmızı Corvet'lere, plastik cerrahiden modanın “in”lerine, en ilkelinden en modernine kadar fetiş, ne sahip olduğu değer ne de fonksiyonuyla sadece bir obje değil. Anlamı derinlerde. Ve kesinlikle aramadığınız her yerde.~Fetiş, kısaca “belirli bir nesneye-canlıya ya da vücudun belli bir bölgesine odaklanmış yoğun ilgi durumu” demek. İlkel zamanlarda doğaüstü gizli güçlere sahip olduğuna inanılan canlılara veya zincir, muska, elle yapılmış heykelcik gibi nesnelere verilen isim de bu. İnsanlığın varoluşundan bu yana bizleri fetiş peşine düşüren, seks ve ölüm arasındaki amansız ikilem. Bırakamamanın, çaresizce tutunmanın, hayattan korkmanın diğer bir görünüşü. Bazıları ölüm korkusu nedeniyle mizaha, bazısı dine, bazısı sosyalleşmeye sığınırken; bazıları da kaçış kapısını seks objelerinde arıyor. Eh, bu çağın insanlarının da bu (belki de tek ve de) en büyük korkularını (her canlı bir gün ölümü tadacaktır!) göstermek için (gizlemek için mi demek lazımdı?) kendine göre yöntemleri var: Popüler olan her cismin ve akımın fetişleştirilmesi!~“Mutlaka başa gelecek tek gerçek” karşılığında tamamen diğerlerinin tercihlerine bağlı olanı takas etmeye çalışan bir anlayış, korkmaz da ne yapar? Doğal olarak o da tüm korkuların yaptığını yapıyor. Zorla tıkıştırıldığı bilinçaltında dönüşüyor ve her ne kadar modern bir yüzyılda yaşadığımızı varsaysak da, yapışıp kaldığımız, onlarsız uyuyamadığımız, tahrik olamadığımız, sokağa çıkamadığımız, tek başına kalamadığımız “tutku objeleri” ne dönüşüyor.~ “MARKA FETİŞ” YÜZYILI


Kimileri için “marka” ayakkabılar, yüksek torklu arabalar, ikonik yıldızlar, kimileri içinse spiritüel teknikler, kendini sonsuz güçlü ve ölümsüz hissetmenin yöntemleri. Kısa bir anlığına da olsa. Anlayacağınız “yeni çağ fetişleri”nin (çok fena bir bir niteleme ama) “olmazsa olmaz”larından biri, herkesin (en az) bir fetişe sahip olması. İğneler saplanmış voodo bebeklerinden dini ritüellere, lateks kedi-kadın kıyafetlerinden yüksek topuklu stilettolara, pırıltılı akıllı telefonlara kırmızı Corvet'lere, plastik cerrahiden modanın “in”lerine, en ilkelinden en modernine kadar fetiş, ne sahip olduğu değer ve ne de fonksiyonuyla sadece bir obje değil. Anlamı derinlerde. Çok çok derinlerde. Neyin yerine konuyorsa, oradaki boşluğu doldurduğu hissi yaratan ve (farazi de olsa) müthiş tatmin sağlayan (plastik meme?!) gibi başka bir şey.~İnsanlık resmi olarak 21 yüzyıldır dünya yüzünde. Eskisiyle tek fark, bireyleri tahrik eden her şeyin şimdi popülist olması. İlkel zamanlarda doğaüstü gizli güçlere sahip olduğuna inanılan zincir, muska, elle yapılmış heykelcik gibi nesnelere verilen bir isim fetiş. Şimdinin fetişleriyse parfümler, ultra pahalı stilettolar, nadide mücevherler, istek üzerine üretilen çantalar, akıllı telefonlar, tasarım cep telefonları, rengarenk laptop'lar...~Verilere göre bu modern yüzyılda fetiş objeleri arasında ilk sırada olanlar pek çok kadın ve erkek için “fallik” (penis'le, cinsel güçle ilgili, güç göstergesi) bir anlam taşıyan “markalar” gibi, fiziksel olarak bir anlam ifade eden mallar. Yani belli bir gelir grubu üzerinde “kitlesel orgazm” sağlayan araçlar. Aslında moda ve fetişizm arasında her zaman bir çekim vardı ama bu ilişki her anıyla çok sansasyonel olmaya ‘80'lerin sonunda başladı. O yılları epey sallayan (merhum) Gianni Versace'nin, Elizabeth Hurley'i spotlar altına koyduğu “bondage couture” koleksiyonunu hatırlasanıza. Ya da Madonna'nın ilk kez sivri memeli Jean Paul Gaultier korsesi ve büstiyeriyle sahneye çıktığı zamanları. Üstelik bu ikisi, fetişizmin modanın içine ılık ılık sızdığı anlardan sadece birkaçı.~Yale Üniversitesi'nden doktorası olan, Fashion Institute of Technology'nin (FIT) müzesinin direktörü ve şef küratörü, moda konusunda pek çok kitabın yazarı ya da editörü Valerie Steele'in “Fetish: Fashion, Sex and Power” isimli eserinde dikkat çektiği gibi “modayla fetişizm ilişkisinin kökleri çok derine iniyor. Pırıltılı stilettolar, siyah deri botlar, saten korselerle dolu catwalk sahneleri, zaten birer fetiş galerisi gibi. Buradaki temel soru ise şu: Moda mı fetişizmi şekillendiriyor yoksa fetişizm mi modayı?”~Son yıllarda herhangi bir Hollywood yıldızının, herhangi ünlü bir olaya tanık olmuş bir elbisesinin, bikinisinin, enstrümanının, hatta iç çamaşırının bile uluslararası açık artırma evleri tarafından satışa sunulduğuna tanık oluyoruz. Ve bunların bazıları astronomik ücretler karşılığında yeni sahiplerine kavuşuyorlar. Ama bir ünlünün anısını taşıyan herhangi basit bir ürünün, örneğin e-Bay'de hayranlarına satılıyor olması, onun fetiş objesi niteliğini değiştirmiyor. Hatta kurgu karakteri yansıtan bu tür kıyafet ve aksesuarlar, insanların hayran oldukları o kişinin seksüel enerjisini yansıttığı için bazı tartışmacılar tarafından daha da fetişistik bulunuyor. Bu nedenle ünlülerin açık artırmayla çok yüksek fiyatlara satılan eşyaları (fandom) da yeniçağın fetişleri arasında yer alıyor.~ KANDIRMA SANATI


Terbiyeli kızlar burada gözlerini kapasın: Freud'a göre fetiş “annenin olmayan penisi” yerine geçen bir objedir. Yani kısaca yoksunluk göstergesidir. Aynen Socrates'ın ondan yüzyıllar önce “lüks, şekil değiştirmiş yoksulluktur” demesi gibi. Psikolojik araştırmalara göre, bir fetiş sadece tek fetiş değil, sonsuz fetişler zincirinin bir halkası. Modern insan onlarsız varolamıyor. Filmler, tablolar, klipler, performans sanatları, body art (modern anlamda fitness ve yoga gibi fiziksel ve spiritüel tekniklerle vücudu yeniden yaratmak), romanlar, reklamlar ve web siteleri fetiş fantazilerinin emrinde.~Özellikle medyayı kullanarak her şekilde kendini öne çıkarma ve teşhir etme yöntemi de yeni çağ fetişizminin bir yönü. Bekaret söylevleriyle ve cinsel organını teşhir takıntısıyla bıktırıcı Britney Spears, “ben asla ölmeyeceğim” konserleri veren Madonna, silikon türevine dönüşmüş “plasti-kemik” vücuduyla Victoria Beckham ya da herhangi bir Dior Couture “unik” tuvaleti içindeki jet-set mensubu, tam da o halleriyle başka bir dünyalının fetiş objesi durumundalar. Feminizmin yeniden tanımlandığı bu günlerde, bazı feministlerin, son derece “seksist” (karşı cinsin zayıf olduğuna inanan) olağanüstü vurgulu bir “fetish-couture” den söz etmesi boşuna değil.~ FETİŞ İKONLARI


Söz konusu yoksunluk olunca, insan bedeni de bundan payını alıyor. Uzmanlar, hepsi toplu olarak “body modification” olarak nitelenen farklı amaçlı beslenme diyetleri, vücut geliştirme egzersizleri, plastik cerrahi, dövmeler, piercing'ler, branding (dövmeden farklı olarak vücutta iz bırakma yöntemi), sünnet ve cinsiyet değiştirme ameliyatlarıyla fetişizm arasında da müthiş bir ilişki görüyor. Hatta bazıları bu ilişkinin fetişizm-moda ve fetişizm-din arasındaki ilişki kadar derin olabileceğini iddia ediyor. Ortaçağı gerilerde bırakalı yüzyıllar geçmesine rağmen, fetişizm ve din (ve dinlerin kullandığı araçlar) arasındaki aşk da çok derin. Bazı dini ayinlerde kullanılan totemler kadar, “büyülü güçleri” olduğu varsayılan İsa'lı haçlar, Meryem Ana heykelcikleri, “vampir kovan” sarımsak kesecikleri gibi ikonların da birer fetiş aracı olduğu kesin. “New age” akım olarak adlandırılan yeni tür spiritüelliğin bazı dalları da, kendini reddedercesine fetişizmin tahrik edici kollarına düşüveriyor.~Son yüzyılda insanlığın “görsel zevki”ne tavan yaptıran sinema, DVD, HD, blue-ray teknolojileri ise yeni çağın diğer tür fetiş objeleri. Evlerin salonlarında giderek daha geniş hakimiyetler kuran (bu da yetmez boyuttaki) büyük ekranlı LCD ve plazmalar bu tür fetişizm oyuncakları. Üstelik bunlar nispeten masum olanlar. Filmlerse başka bir hikaye. Eskiden western tarzı filmlerin hemen moda olan şapkaları, mahmuzları ve altıpatlar'ları, bugünün bilim-kurgu ve fantastik filmlerinin hemen podyumlara fütüristik görünümleriyle düşen tulumları ya da vampir tarzı makyajı ve saç kesimleri, bu fetişizmin yansımaları sadece.~İster “masum” ihtiyaçları gidermek için tutunduklarımızdan olsun, isterse insanların şiddete ve sapkınlığa yönelmesiyle ortaya çıkan türü olsun (ki aslında “fetişizm” denince genelde herkes bu türü algılıyor) fetişizm, bir tür yoksunluktan kaynaklanıyor ve her ikisi de nikotin ya da alkol gibi bir tür bağımlılık.

SON HABERLER

Dergide Bu Ay

ELLE Mart Sayısı Çıktı!

ELLE Mart Sayısı Çıktı!

Baharı Hande Erçel ile karşılıyoruz.

BU SAYIDA NELER VAR?

E-Bülten Aboneliği

E-bültenimize şimdi abone olun,
magazin dünyasındaki tüm gelişmelerden anında haberiniz olsun.